Bij Wanmaker huren, veilig sturen
Lekker hoor, het is alweer februari, op naar het voorjaar. Gelukkig liggen de feestdagen weer ruim achter ons. Want, over Kerst en Nieuwjaar heb ik gaande mijn leeftijd een jaarlijks terugkerende frustratie. Ik vind het vreselijke dagen. Even los van het kindeke wat dan geboren is op aard, dat mannetje van weleer heeft hier niets mee te maken. Die feestdagen zijn immers evenzogoed toe te schrijven aan de Germanen, met hun Joelfeesten vanaf 25 december.
Ik wil niet zeggen dat ál mijn kerstdagen onaangenaam zijn verlopen. Niets is minder waar. Eén van die kerstdagen verloofde ik zelfs mijn meisje. Nee, kennelijk naar mate je ouder wordt, ga je min of meer terug naar de bron. Liever gezegd, naar je jongensjaren. En het zijn juist die kerstdagen, of eigenlijk de hele maand december, die mij gek genoeg weer oprispen. December was bij ons thuis de maand van verborgen armoede en dan praat ik over de begin jaren zestig van de vorige, o zo smaakmakende eeuw.
Mijn vader had namelijk in die tijd een motorenzaak, verkocht motorfietsen als vervoersmiddel, omdat een auto toen nog onbetaalbaar was. In de gloriejaren van weerman Jan Pelleboer zette de 21e september zich om in een gure herfstdag, om pas op 21 maart van het volgende jaar over te gaan in de eerste stralen van de lentezon. Een lange periode waarin er veelal geen motorfiets werd gereden, laat staan moest worden gerepareerd en helemaal niet werd verkocht.
Mijn vaders bedrijf lag maanden op z’n kont. Jaar in jaar uit. Dan waren er, evenals bij een beer in zijn winterslaap, natuurlijk wel enige reserves opgebouwd, zodat ons leventje ogenschijnlijk zonder zorgen overwinterde. Maar ja, naar mate je wat ouder werd, zag je richting de decembermaand de spanningen wel oplopen. Mij ontging het niet dat mijn moeder de lege (melk)flessen eerst bij de melkboer liet inwisselen, alvorens de dubbelhard gebakken melkplaat bij de warme bakker werd gekocht. Mij ontging het ook niet dat binnen de leiding van ons gezin de irritaties opliepen.
De ene partner bracht onvoldoende in, terwijl de andere partner onvoldoende de tering naar de nering wist te zetten. Het gezin was rond de kerst berooid, iets wat mijn vader helaas en ten onrechte als een persoonlijk falen ervoer. Ook mijn moeder trof hierin geen enkele blaam. Maar ja, blut waren ze. Dan is het wel leuk terugkijken op het moment dat ik rond m’n twaalfde jaar, samen met mijn één jaar oudere broer, op kerstavond op de Haagse markt een kerstboom ging rauzen. Nét voordat die onverkocht in de vuilniswagen werd afgevoerd. Maar ja, die stille armoede hè, met de onvermijdelijke spanningen, die hebben de kerstdagen in mijn jeugd nooit tot de leukste familiedagen van het jaar kunnen maken.
Gelukkig was er direct na de kerstdagen een prettige opleving, door de verkoop van vuurwerk. Met die extra reserves wisten wij tot aan de lente te overwinteren. Op weg naar een nieuw succesvol motorjaar, met wederom een ellendige winter binnen de cyclus. Heden ten dage is het ondenkbaar dat een motorenzaak na september geen motorfiets meer verkoopt, of dat de motorwerkplaats komt stil te liggen. Motorrijden is immers geen armoede meer, maar weelde. Een lifestyle die geld mag kosten.
Als ik dan zo terugkijk op de wijze waarop mijn vader de winter moest doorkomen, kijk ik trots terug op die op en top motorman, die het verdomde om op “Het Moment Suprême” op automobielen over te stappen. Uiteindelijk had hij naam gemaakt als gespecialiseerde motorman, die daarnaast ook nog eens een succesvol motorcoureur en speedwayrenner is geweest. In die verschijning was mijn vader een uitstervend ras. Wat mij dan weer aan mijn opa, van moeders kant doet denken. Want in naoorlogse tijden was hij ook een vakman in hart en nieren, die zijn handel heel stilletjes aan zag afsterven. Overigens omzettechnisch gesproken met veel minder pieken en dalen. Mijn opa was als gekend bakfietsverhuurder zelfs enigszins welstandig. Hartje Haarlem, bij de o zo beruchte Vijfhoek gold: “Bij Wanmaker huren, veilig sturen.”
Eigenlijk zat hij met zijn handel tussen de motorhandel en de opkomende autohandel in. Want, naast de permanente bakfietshuurders zoals lorren- en schillen-joden (destijds gangbare namen voor lui die vodden en etensresten ophaalden), had mijn opa ook motorrijders als klant, die soms wat hadden te verhuizen. Zijn bakfietsverhuurbedrijf voorzag in zo’n grote behoefte dat Wanmaker niet alleen door heel Haarlem bekend was, maar zelfs aanzien had.
Iets waar mijn kakkerige, maar o zo lieve oma, met volle teugen van genoot. Zij konden zich het permitteren om bakfietshuurders te laten poffen, waarvoor mijn opa zo’n speciaal kruideniers pofboekje had. Om de week maakten ze zondags een ommetje, waarbij de wanbetalers in de route waren opgenomen. Menigmaal heb ik deze zeer bijzondere stadswandeling mee mogen maken. Als jongen was ik apentrots op de vele momenten dat mijn opa onderweg werd gegroet. Doodnieuwsgierig vroeg mijn oma dan: “Wie was dat?” waarop mijn opa, die niet goed in namen was, steevast zei: “Da’s Jansen en de vrouw.”
Meestal groette hij ook terug met: “Dag Jansen”. Opa was een echte BH’er (Bekende Haarlemmer). Ter ere van zijn grappige reactie naar zowel mijn oma als naar de klant, heb ik ooit een van mijn katers Jansen genoemd. Een postuum eerbetoon aan mijn opa. Geinig mijn opa’s handel, de bakfiets, is weer volledig terug in ons hedendaags straatbeeld.
0209
